Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców jest centralnym elementem realizowanej przez Rząd reformy prawno-instytucjonalnego otoczenia przedsiębiorców oraz prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Stanowi ona wykonanie formułowanych w „Planie na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju” (przyjętym uchwałą nr 14/2016 Rady Ministrów z dnia 16 lutego 2016 r.) oraz „Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju”, zapowiedzi uchwalenia nowego aktu prawnego, który będzie w sposób całościowy i spójny regulował ogólne zasady wykonywania działalności gospodarczej w Polsce.
Zasadniczym celem ustawy jest pełniejsze niż dotychczas urzeczywistnienie konstytucyjnej zasady wolności działalności gospodarczej oraz innych konstytucyjnych zasad relewantnych dla przedsiębiorców i wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Ustawa ma za zadanie zrealizowanie obowiązków władz publicznych wynikających z konstytucyjnej zasady wolności działalności gospodarczej, polegających w szczególności na:
1) obowiązku powstrzymania się od nieproporcjonalnej ingerencji w wolność jednostek do wykonywania i do zaniechania wykonywania działalności gospodarczej;
2) obowiązku stworzenia jednostkom instytucjonalnych gwarancji dochodzenia ich praw i roszczeń na wypadek naruszenia przez państwo obowiązku powstrzymywania się od nieproporcjonalnej ingerencji;
3) obowiązku zabezpieczenia wolności gospodarczej jednostek przed bezprawną ingerencją innych jednostek, a więc w relacjach horyzontalnych pomiędzy jednostkami;
4) obowiązku dokonywania pozytywnych świadczeń dla beneficjentów wolności gospodarczej wspierających wykonywaną przez nich działalność gospodarczą.
Wskazane wyżej konstytucyjne obowiązki władz publicznych ustawa realizuje m.in. poprzez:
1) wyraźne przypomnienie (podkreślenie) normatywnej zasady „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone”;
2) uznanie wyjątkowości koncesji, jako najbardziej ingerencyjnej formy reglamentacji działalności gospodarczej;
3) nieuznaniowe zagwarantowanie dostępu do zezwoleń na działalność gospodarczą dla wszystkich przedsiębiorców, którzy spełniają wymagane prawem warunki wykonywania działalności gospodarczej w zakresie objętym obowiązkiem uzyskania zezwolenia;
4) ograniczenie liczby, zakresu intensywności oraz sposobu prowadzenia przez władze publiczne kontroli działalności gospodarczej;
5) nałożenie na podmioty, którym przysługuje inicjatywa ustawodawcza, obowiązku dążenia do nakładania obciążeń publicznoprawnych jedynie w stopniu koniecznym do osiągnięcia związanych z nimi celów.
Najważniejsze novum w ustawie to przede wszystkim:
1) ustanowienie katalogu praw i obowiązków przedsiębiorców oraz obowiązków organów, które mają stanowić wytyczne interpretacyjne dla organów stosujących prawo w relacji przedsiębiorca – administracja, a także zdefiniowanie na nowo tej relacji w myśl zasad: domniemania uczciwości przedsiębiorcy, rozstrzygania wątpliwości faktycznych na korzyść przedsiębiorcy i przyjaznej interpretacji przepisów – in dubio pro libertate;
2) wprowadzenie instytucji działalności nieewidencjonowanej (działalności na mniejszą skalę, prowadzonej przez osobę fizyczną); w przypadku tego rodzaju działalności nie będzie powstawał obowiązek rejestracyjny; działalność ta nie będzie uznawana za działalność gospodarczą i w konsekwencji nie będzie rodzić obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne;
3) wprowadzenie tzw. „ulgi na start” (początkujący przedsiębiorca zostanie zwolniony z obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne przez pierwsze 6 miesięcy wykonywania działalności gospodarczej; po tym okresie będzie mógł on skorzystać dodatkowo z ulgi tzw. „małego ZUS”, przez kolejne 24 miesiące);
4) zniesienie obowiązku posługiwania się przez przedsiębiorców numerem REGON; przedsiębiorca w kontaktach z administracją będzie miał obowiązek posługiwania się wyłącznie numerem NIP;
5) likwidacja instytucji zgód i licencji, jako odrębnych form reglamentacji działalności gospodarczej;
6) regulacja podstawowych zasad opracowywania projektów aktów normatywnych z zakresu prawa gospodarczego oraz dokonywania oceny ich funkcjonowania (akcentuje się zasadę adekwatności i proporcjonalności m.in. w przypadku nakładania nowych obowiązków administracyjnych);
7) wprowadzenie instytucji „objaśnień prawnych”, tj. wydawanych przez organy administracji, w zakresie ich właściwości – z urzędu lub na wniosek Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców – wyjaśnień przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie lub zakończenie działalności gospodarczej, dotyczących ich praktycznego stosowania;
8) wprowadzenie instytucji „utrwalonej praktyki interpretacyjnej”;
9) utworzenie Punktu Informacji dla Przedsiębiorcy prowadzonego przez ministra właściwego do spraw gospodarki, który to punkt umożliwiać ma w szczególności załatwianie spraw związanych z podejmowaniem, wykonywaniem i zakończeniem działalności gospodarczej;
10) uelastycznienie instytucji zawieszenia działalności gospodarczej (m.in. możliwe będzie bezterminowe zawieszenie wykonywania działalności albo zawieszenie na okres wskazany we wniosku o wpis informacji o zawieszeniu).
Zgodnie z regulacjami zawartymi w ustawie z dnia 6 marca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej, ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 24 ust. 6, który wchodzi w życie z dniem 1 lutego 2019 r.
