„Art. 1002 Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy”
Kto może dziedziczyć prawo do zachowku?
Zgodnie z art. 1002 KC roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy.
Nie budzi więc wątpliwości, że choć roszczenie z tytułu zachowku podlega dziedziczeniu, to jednak jedynie przez określony w tym przepisie krąg podmiotów – osoby uprawnione do zachowku po pierwszym spadkodawcy, niezależnie od tego, czy w konkretnej sytuacji faktycznej przysługiwałoby im własne prawo do zachowku po tym pierwszym spadkodawcy.
Czy roszczenie o zachowek jest dziedziczne?
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 września 2018 r. (VI ACa 754/17)
J. K. w pozwie z dnia 28 lipca 2010 r. wniósł o zasądzenie od T. K. kwoty 90.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 24 maja 2010 r. do dnia zapłaty, tytułem zachowku po spadkodawczyni M. K.
W uzasadnieniu swojego żądania stwierdził, że jest synem i jednym ze spadkobierców M. K, która nie pozostawiła po sobie żadnego majątku.
Spadkodawczyni darowała innemu ze swych synów – T. K. – jedyny składnik swojego majątku w postaci nieruchomości. Wartość tej nieruchomości powód oszacował na 1.971.200,00 zł.
Pozwany – T. K. wniósł o oddalenie powództwa, ewentualnie o pomniejszenie wartości darowizny o sumę odpowiadającą wartości dożywocia obciążającego sporną nieruchomość, ograniczenie odpowiedzialności pozwanego do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek oraz o rozłożenie zasądzonego świadczenia na pięć rocznych rat, z których pierwsza będzie płatna w terminie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się wyroku.
Pozwany zarzucił też, że żądanie powoda jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, ponieważ sam powód odmówił przyjęcia od spadkodawczyni darowizny połączonej z obowiązkiem sprawowania opieki nad nią, jak również został wyposażony finansowo przez rodziców, przywłaszczył sobie ich pieniądze, ruchomości i inne pamiątki, a także otrzymał od nich darowiznę w postaci materiałów budowlanych.
J.K. zmarł.
Spadkobiercami są żona H. K. i córka A. K. oraz następcy prawni zmarłego syna B. K.: synowa A. K., wnuczka K. K. i wnuk G. K.
Wszyscy następcy prawni J. K. popierali powództwo.
Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od T. K.: na rzecz H. K. i A. K. po 23.666,66 zł, a na rzecz A. P., K. K. i G. K. (1) po 7.888,88 zł – z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 grudnia 2016 r. do dnia zapłaty – i oddalił powództwo w pozostałej części oraz obciążył powoda kosztami procesu w całości.
W apelacji od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości, pozwany T. K. wniósł o jego uchylenie i przekazanie sądowi I instancji do ponownego rozpoznania zarzucając mu naruszenie:
Apelacja zasługiwała na uwzględnienie jedynie w części i to z przyczyn innych, niż wskazane przez pozwanego.
Umknęło bowiem Sądowi Okręgowemu to, że zgodnie z art. 1002 KC roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy.
Nie budzi więc wątpliwości, że choć roszczenie z tytułu zachowku podlega dziedziczeniu, to jednak jedynie przez określony w tym przepisie krąg podmiotów – osoby uprawnione do zachowku po pierwszym spadkodawcy, niezależnie od tego, czy w konkretnej sytuacji faktycznej przysługiwałoby im własne prawo do zachowku po tym pierwszym spadkodawcy
W sprawie niniejszej nie budzi wątpliwości, że powódki H. K., synowa spadkodawczyni oraz A. K. (2), żona wnuka spadkodawczyni, nie należą do kręgu osób uprawnionych do zachowku po niej, zatem – popierane przez nie powództwo – choć realizujące prawo J. K. do zachowku, nie mogło być uwzględnione.
Wyrok w tej części jako wydany z naruszeniem prawa materialnego, podlegał zmianie poprzez oddalenie powództwa tych osób.
