Publiczna instalacja artystyczna o roli muzeów po pandemii, monodram o Najszczęśliwszym Żydzie Polski, współpraca żydowskich artystów z Polski i rdzennych artystów z Kanady oraz inauguracja centrum współczesnej sztuki polsko-żydowskiej – oto propozycje kolektywu FestivALT na zakończenie 5-miesięcznego sezonu artystycznego. Motywem przewodnim grudniowych aktywności są dziedzictwo przemocy i kolonializmu oraz ślady, jakie zostawiają na kolejnych pokoleniach.
FestivALT działa na styku sztuki i aktywizmu, łącząc teatr, sztuki wizualne, interwencje artystyczne, akcje miejskie i rozmowę z publicznością. Tegoroczna odsłona festiwalu odbywa się pod hasłem widzialne niewidziane, nawiązującym do spraw trudnych, o których często nie chcemy lub boimy się mówić, mimo że pozostają na widoku. Temat przewodni stanowił punkt wyjścia dla twórców wydarzenia, którzy od 5 miesięcy prezentują projekty odnoszące się do tego hasła. Do tej pory zrealizowane zostały m.in. alternatywne wycieczki online po Krakowie, 72-godzinny międzynarodowy maraton spotkań i dyskusji wokół motywu „Żyda na Szczęście”, a także performensy, odbywające się zarówno w przestrzeni miejskiej, jak i w internecie. To jednak nie koniec – grudniowe projekty zapowiadają się równie interesująco.
PROJEKTY
Rzućmy światło na Muzeum Etnograficzne w Krakowie (MEK) – projekcje w przestrzeni miejskiej
Tegoroczne wydarzenia kulturalne ze względu na epidemię koronawirusa w dużej mierze musiały zostać przeniesione do wirtualnego świata. W grudniu odbędzie się jednak interesujące wydarzenie w krakowskiej przestrzeni miejskiej. Podczas Chanuki, żydowskiego święta świateł, rzucone zostanie światło na Muzeum Etnograficzne w Krakowie, a także na rolę muzeów w ogóle. Aktywiści z FestivALT-u zaprosili troje multidyscyplinarnych artystów – Jacqueline Nicholls, Wiktora Podgórskiego i Dorotę Mytych do stworzenia prac mierzących się z pytaniami o władzę, jaką muzea mają nad nami i jak kształtują świadomość odbiorców – zarówno tę indywidualną, jak i społeczną. Partnerem wydarzenia jest samo Muzeum Etnograficzne, które angażując się w autokrytykę, w pionierski na skalę Polski sposób, pokazuje swoją gotowość do zmierzenia się z tym trudnym tematem oraz ze swoim dziedzictwem.
FestivALT od już dwóch lat pozostaje w „krytycznej przyjaźni” z krakowskim Muzeum Etnograficznym. Instytucja, choć mieści się w samym sercu dzielnicy żydowskiej i koncentruje się na jednym z najbogatszych okresów wielokulturowej historii Galicji, w swej stałej ekspozycji praktycznie nie zaznacza obecności innych kultur, a jakiekolwiek nawiązania do nich nierzadko są problematyczne. W 2019 roku aktywiści z FestivALT-u zainicjowali publiczną debatę z przedstawicielami Muzeum na temat prezentowania mniejszości etnicznych, w efekcie której instytucja zdecydowała się zmienić sposób, w jaki prezentowała jeden z eksponatów, jakim były oparte na stereotypowych i nierzadko antysemickich wyobrażeniach maski Żydów. Dialog ten – mimo trudnych warunków, jakie zarówno dla muzeów, jak i instytucji kultury spowodowała pandemia – jest kontynuowany. Podejmując rozmowę z mniejszością żydowską w Krakowie i stawiając otwarte pytanie do wszystkich krakowian o to, jaką rolę powinny odgrywać muzea, MEK zachęca do rozmowy o kształcie ekspozycji po lockdownie. W dniach 15-18 grudnia na Placu Wolnica 1 w godzinach 17.00-22.00 pojawi się projekcja rzucająca światło na te jakże ważne, choć trudne tematy. Działania uzupełni wirtualne alternatywne zwiedzanie instytucji w ramach projektu ALT Tour MEK zaplanowanego na 23 grudnia.
The Luckiest Jew of Poland: Najszczęśliwszy Żyd Polski – monodram on-line
W listopadzie zorganizowany został 72-godzinny internetowy maraton „The Lucky Jewathon”. Wydarzenie, łączące gości z całego świata, stało się platformą wymiany poglądów na temat kontrowersyjnego, choć rozpowszechnionego w Polsce zjawiska Żyda na szczęście. Performens, który przełamywał często błędne przekonania, stał się istotnym punktem wyjścia do dalszej debaty na ten temat. „The Luckiest Jew of Poland: Najszczęśliwszy Żyd Polski” to przejście od pluralizmu opinii do subiektywnych przemyśleń jednostki – Micheala Rubenfelda, polsko-żydowsko-kanadyjskiego artysty i jednego ze współdyrektorów FestivALT-u. Jego monodram oparty na osobistym doświadczeniu bycia jednocześnie Kanadyjczykiem, Polakiem i Żydem zostanie udostępniony w internecie w połowie grudnia.
Postpamięć Zagłady – konferencja badawcza
Projekt stanowi początek współpracy rdzennych artystów z Kanady i żydowskich artystów z Polski. Celem inicjatywy jest zwrócenie uwagi na dwie przestrzenie ludobójstwa – Kanadę i Polskę – oraz zbadanie, w jaki sposób oba narody – Żydzi i ludy tubylcze – działają w odniesieniu do ludobójstwa, którego doświadczyli ich przodkowie. W 2020 roku zainicjowany zostanie pierwszy etap projektu, który będzie kontynuowany do 2022 roku. Już 19 i 20 grudnia 2020 odbędzie się konferencja, podczas której artyści z obu miejsc zgłębią tematy dezorientacji tożsamości, procesów regeneracji, upamiętniania oraz praktyk leczniczych.
To jeszcze nie koniec – performens podsumowująco-otwierający
W 2020 roku w ramach FestivALT-u zorganizowanych zostało ponad 150 godzin wydarzeń, w których uczestniczyły tysiące osób z całego świata. Na koniec tego roku zaplanowano jeszcze jedną aktywność. 31 grudnia członkowie kolektywu zapraszają na nieformalny przedsylwestrowy wieczór FestivALT-owy, podczas którego podsumowany zostanie ten niezwykle intensywny mijający rok. Nie zabraknie współczesnej sztuki żydowskiej, a organizatorzy zdradzą dodatkowo plany na przyszłość. Spotkanie zainauguruje także powstanie CentrALT-u – centrum współczesnej sztuki polsko-żydowskiej. Będzie to interdyscyplinarna instytucja kultury, prowadzącą działalność artystyczną, naukową, edukacyjną i społeczną na pograniczu sztuki i aktywizmu. Idea CentrALT-u opiera się na założeniu, że kultura i sztuka odgrywają istotną rolę w budowaniu nowoczesnego, tolerancyjnego i krytycznego społeczeństwa, działającego z poszanowaniem demokracji i swobód obywatelskich, różnorodności przekonań, religii, orientacji seksualnych i środowiska. CentrALT będzie pierwszą tego typu instytucją w Europie.
Szczegóły dotyczące wydarzeń będą dostępne na stronie festivalt.com oraz na Facebooku festiwalu.
